چاد به عنوان رابط میان بخش های شمالی، جنوبی، شرقی و غربی تاریخی پر فراز و نشیب را پشت سر گذاشته تا به دوران ریاست جمهوری 'ادریس دبی ایتنو' رسیده است.

وی كه در سال 1369 طی یك كودتا روی كار آمد توانست حزب حاكم موسوم به 'جنبش میهنی برای سعادت' را در انتخابات حزبی مجلس سال های 1381 و 1385 به پیروزی برساند و جای خود نیز را نیز به عنوان رییس جمهوری تثبیت كند.

البته طی آن دوره ها، برخی احزاب دست به تحریم انتخابات زده بودند اما هیچ حزبی انتخابات بیست و چهارم بهمن ماه 1389 را كه طی آن بار دیگر حزب حاكم به پیروزی رسید، تحریم نكرد. دلیل این امر نیز توافقنامه سال 1386 احزاب این كشور برای پایبندی به برگزاری انتخابات دموكراتیك در این كشور بود كه از سوی بزرگان سیاسی چاد زیر نظر اتحادیه اروپا به امضا رسید.

از همین رو، 409 داوطلب از 136 حزب سیاسی برای كسب یكی از كرسی های 188 گانه مجلس با یكدیگر رقابت كردند و 133 كرسی به حزب حاكم رسید. البته 16 خزب دیگر نیز توانستند دست كم یك كرسی را از آن خود كنند و برای نخستین بار در انتخابات ریاست جمهوری نامزدی داشته باشند.

پس از این انتخابات بود كه دبی ایتنو برای چهارمین بار متوالی دوره پنج ساله ریاست جمهوری چاد را پس از پیروزی در انتخابات پنجم اردیبهشت ماه با كسب 84 درصد آرا آغاز كرد.

مهر تایید چهارم اسفندماه دادگاه عالی كشور چاد بر نخستین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا، نیز رشته موفقیت های سیاسی حزب حاكم را كامل كرده است.

گرچه به دنبال انتخابات دوم بهمن ماه، انتصاب شهرداران از اختیار دولت مركزی خارج شد اما به نظر می رسد دولت و دبی ایتنو به عنوان رهبر حزب حاكم، در این میان چندان متضرر نشده اند.

آنان كه پنج سال آینده را برای پیگیری برنامه های خود در اختیار دارند می كوشند دستكم رضایت كشورهای غربی حامی خود را از وضع دموكراسی در چاد جلب كنند.

** درگیری هایی به درازای تاریخ چاد

------------------------------------------

پس از استقلال چاد در سال 1341، كشتارهای 'تومبال بی' نخستین رییس جمهوری این كشور كه از منطقه جنوب بود، سبب فعال شدن جبهه آزادیبخش چاد به رهبری 'حسن هبره' و آغاز دور جدید جنگ های داخلی شد كه با دخالت فرانسه و زمینه سازی این كشور غربی برای كودتای نرم سال 1354 و كشته شدن رییس جمهوری به پایان رسید.

اقدام های 'فلیكس مالوم' رییس جمهوری جدید، بویژه عقد یك قرارداد نظامی - دفاعی با فرانسه در سال 1355، سبب شد اوایل سال 1358 9 گروه درگیر در جنگ های داخلی دور میز صلح بنشینند و در دولت ائتلافی جدید پست ریاست جمهوری به 'گوكُنی اودی' رهبر پیشین شورشیان چاد و وزارتخانه دفاع به هبره برسد.

اختلاف دو رهبر، سبب سرنگونی دولت گوكُنی در یك سال بعد توسط هبره و آغاز دوباره جنگ های داخلی شد. 'معمر قذافی' رهبر لیبی، كه تا پیش از این حمایت های نظامی خود را از شورشیان شمال دریغ نكرده بود، در سال 1362 به بهانه حمایت از رییس جمهوری مخلوع، شمال چاد را تصرف كرد.

هبره با كمك نیروهای فرانسوی چهار سال بعد به جنگ پایان داد اما سه سال بعد نیز دبی ایتنو دولت او را سرنگون كرد و خود در مسند قدرت نشست.

وی با تدوین قانون اساسی جدید، آزادی فعالیت احزاب سیاسی و مشاركت دادن آنها در امور داخلی مسیر گذر چاد را از دوران پركودتای پیشین فراهم كرد. وی پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری سال های 1375 و 1380 محدودیت دو دوره ای ریاست جمهوری را حذف كرد و به انتقادهای مخالفان پیش از انتخابات 1385 توجهی نكرد.

مجموع این اقدام ها سبب كودتای نافرجام همان سال و البته شورش های بی سرانجام دو سال بعد شد. با این وجود دبی ایتنو هم اكنون دوره چهارم ریاست جمهوری پنج ساله خود را می گذراند.

** معضلات چاد

------------------

چاد كه در سال 1382 توانست با استخراج نفت و احداث خط لوله انتقال به ارزش چهار میلیارد دلار و اتصال آن به سواحل اقیانوس اطلس از طریق كشور كامرون، به یكی از كشور های تولید كننده نفت تبدیل شود، می كوشد رتبه اقتصادی خود را با اتكا به منابع طبیعی بویژه ذخایر اورانیوم، طلا و الماس بهبود بخشد.

بانك جهانی با توجه به برآورد درآمد 2.5 میلیارد دلاری در طول 30 سال، كمك 200 میلیون دلاری خود را در سال 1379 به این امر اختصاص داد و دولت را ملزم ساخت 80 درصد سود و عایدات این پروژه را صرف آموزش، سلامت، زیربناسازی و سایر پروژه های رفاه اجتماعی كند.

انتظار می رفت چاد پس از تكمیل خط لوله در سال 1385، طی 25 سال سالانه 80 میلیون دلار از این پروژه نفتی درآمد داشته باشد. اما اعلام دبی ایتنو مبنی بر اختصاص این درآمد به توسعه توان نظامی، تعلیق اعطای وام و مسدود شدن حساب های بانكی را به همراه داشت و چند ماه بعد، رییس جمهوری چاد را به توافق با بانك جهانی سوق داد كه فقط 30 درصد عایدات را از آن خود كند و 70 درصد باقیمانده به طور انحصاری صرف كاهش شدت فقر میان شهروندان چادی شود.

با این حال، چاد هنوز با مشكلات عدیده ای دست و پنجه نرم می كند.

درگیری های گاه و بیگاه میان شمال و جنوب میراثی از دوران استعمار فرانسوی است كه هنوز هم ادامه دارد.

بیشتر جمعیت مسلمان چاد در شمال این كشور مستقر هستند. اما جمعیت غالب در بخش های جنوبی را مسیحیان و افراد قبایل سیاه پوست بانتویی تشكیل می دهند.

ساختار قبیله ای چاد 375 خرده فرهنگ را در این كشور به وجود آورده است كه سبب افتراق مردم حتی در زبان گفتاری می شود. درگیری های میان این قبایل و گروه ها هر از چندگاهی بخشی از چاد را با هرج و مرج روبرو می كند.

از سوی دیگر، مرز مشترك چاد با منطقه دارفور سودان، سبب استقرار بسیاری از آوارگان سودانی از سال 1385 در كمپ هایی شده است كه از استانداردهای بهداشتی چندانی برخوردار نیستند. رهاورد حضور این افراد، گرسنگی روزافزون و شیوع بیماری های مختلف از جمله ایدز بوده است.

حضور این آوارگان، سلامت جمعیت حدود 11 میلیونی چاد را نیز به خطر انداخته است. البته دولت مركزی پیش از این نیز سودان را به حمایت از كودتاگران و مخالفان خود متهم كرده و سودان نیز مدعی بوده طرف مقابل اقدام های كافی را برای بستن مرزهای خود به روی قاچاقچیان اسلحه از طریق لیبی به مقصد دارفور انجام نداده است.

با این حال، چاد نیز مانند سودان و نیجریه، همسایگان شرقی و غربی خود، با مشكل دوپارگی فرهنگ عمده عربی- اسلامی در شمال و نگروتید- آفریقایی در جنوب مواجه است. این پدیده سبب تجزیه كشور سودان شده است و همچنان بر آتش اختلاف ها در كشور نیجریه می دمد.

دولت مركزی چاد نیز برای حاكمیت در كشوری با چنین بافت جمعیتی ناهمگن، باید به الزام های اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی زیادی بیندیشد تا با برقرار كردن زمینه های احساس وجود عدالت و آزادی، مانع اقدام های باسابقه ای مانند كودتا، شورش و جنگ داخلی شود و اتحاد و انسجام ملی حلقه ارتباطی قاره آفریقا را حفظ كند.

به نظر می رسد مشاركت بیشتر گروه ها و احزاب سیاسی در اموری همچون انتخابات، امید آنان را به لحاظ تاثیر رای خود و اعتماد به دولت مركزی نمایان می كند. درست است كه در همه دوره های انتخابات برگزار شده طی سال های اخیر، حزب حاكم پیشتاز بوده است اما دیگر احزاب نیز از آزادی های لازم برای فعالیت برخوردار بودند.

همچنین نتایج این دوره های انتخابات نیز نشان از اقبال مردمی دولت مركزی با وجود دوران طولانی حضور در عرصه سیاسی دارد.

با توجه به همه جوانب می توان امید داشت دبی ایتنو در چهارمین دوره ریاست جمهوری خود، با آگاهی كامل از قوت های حاصل شده طی سال های اخیر و همچنین ضعف های موجود، چاد را به مسیر تداوم ثبات و گسترش همه شاخص های توسعه اعم از اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی رهنمون شود.

تحقیق**1961**1358